Community Link Workers: na straży lepszego dostępu do systemu ochrony zdrowia w Govanhill
Tekst: Lottie Hanwell | Grafika: Hannah Moshtael |Tłumaczenie: Alicja Tokarska
Nie wszystkie przypadłości da się zdiagnozować podczas 10-minutowej wizyty w przychodni rodzinnej – zwłaszcza w najmniej uprzywilejowanych rejonach, gdzie liczba pacjentek_ówo złożonych potrzebach zdrowotnych znacznie przewyższa liczbę dostępnych wizyt lekarskich.
W Glasgow znajduje się 80 procent przychodni należących do grupy Deep End. Zrzesza ona szkockie przychodnie rodzinne znajdujące się na terenach zamieszkałych przez ludność doświadczającą największej deprywacji społeczno-ekonomicznej. Ograniczone zasoby przy wysokim zapotrzebowaniu na usługi ze strony lokalnej populacji mocno utrudniają pracę przychodniom z grupy Deep End – największe wyzwania sprawiają personelowi kłopoty zdrowotne osadzone w sytuacji społecznej pacjentek_ów. Właśnie do takich zadań oddelegowuje się zespół Community Link. Leanne Jamieson to jedna z jego członkiń.
Community Link Workers (w skrócie CLW) przyglądają się uwarunkowaniom społecznym związanym ze zdrowiem, czyli czynnikom spoza zakresu medycyny, które wywierają ogromny wpływ na ludzkie zdrowie. Są to m.in. Nasze warunki bytowe oraz pracownicze, jak i nasz dostępu do zdrowej żywności, poziom wykształcenia oraz relacje z innymi ludźmi.
Rozwiązania, jakie CLW proponują osobom korzystającym z ich usług, zaliczamy do social prescribing. Termin ten odnosi się do holistycznego podejścia do zdrowia i dobrostanu,
w ramach którego pacjentki_ci otrzymują w lokalnych społecznościach wsparcie niemedyczne. Co oznacza to w praktyce? Na przykład osobie osamotnionej można polecić wizytę w kawiarni społecznej – których znajdziemy w Govanhill kilka – a komuś, kto ma trudność z aktywnością fizyczną, towarzyszyć w organizowanych przez lokalne grupy spacerach lub zajęciach tanecznych czy ogrodniczych.
– Musimy zdać sobie sprawę, jak wielki wpływ na zdrowie psychiczne oraz fizyczne mogą mieć nasza sytuacja osobista i społeczna – mówi Leanne.
CLW mają dogłębną wiedzę na temat działających lokalnie grup oraz dostępnych aktywności i zasobów. Wiedzą tą dzielą się z odsyłanymi do nich osobami oraz z przychodniami rodzinnymi – odgrywają więc kluczową rolę w planowaniu lokalnych systemów wsparcia.
Zdaniem Leanne zespół CLW ma luksus, o jakim zwykła przychodnia może tylko pomarzyć. Chodzi o czas.
– Wizyta lekarska zwykle trwa dziesięć minut, a my mamy do dyspozycji aż do godziny, czasami nawet dłużej. Pozwala nam to dużo lepiej poznać sytuację osoby, z którą pracujemy, i zrozumieć jej priorytety.
Ponieważ w Govanhill panuje ogromna różnorodność językowa (osoby korzystające z usług przychodni Leanne mówią w ponad 50 różnych językach), nierzadko w pracę z CLW angażuje się tłumaczki_y.
– Nasza przychodnia ma to szczęście, że dysponujemy wewnętrznym zespołem tłumaczeniowym, który w razie potrzeby bierze udział w wizytach z udziałem osobistym – opowiada Leanne. Bardzo pomaga nam to rozmawiać z lokalną społecznością, zwłaszcza w trudnych i emocjonalnych sytuacjach.
Każda osoba, która kiedykolwiek uczyła się języka obcego, doskonale wie, jak trudno wyraża się skomplikowane uczucia przy ograniczonym zasobie słownictwa. Zdaniem Leanne możliwość zwierzenia się ze swoich problemów czy porozmawiania z kimś we własnym języku może zadziałać tak samo jak niejedno skierowanie lekarskie.
– Nie zawsze udaje mi się znaleźć idealne rozwiązanie dla danej osoby, ale często pomaga już sama możliwość rozmowy i zwierzenia się.
Ponieważ CLW stanowią swojego rodzaju spoiwo między systemem podstawowej opieki medycznej a lokalną społecznością, są oni w stanie doskonale identyfikować problemy zdrowotne, które wciąż wymagają rozwiązania.
– Sądzę, że CLW są w stanie odgrywać znaczącą rolę w wyrównywaniu niektórych dysproporcji społecznych – twierdzi Leanne.
Było tak na przykład wtedy, kiedy miejscowy zespół CLW nawiązał współpracę
z organizacjami społecznymi oraz z Jo’s Trust, fundacją charytatywną działającą na rzecz osób chorych na raka. Leanne wspomina, jak dzięki tym działaniom udało się zorganizować w Govanhill badania szyjki macicy, bez potrzeby umawiania wizyty, dla rumuńsko-
i słowackojęzycznych osób.
Ale CLW nie rozwiążą wszystkich problemów miejscowej ludności. Social prescribing zadziała w konkretnych wypadkach i nie można traktować go jako panaceum na rozległe, systemowe nierówności w dostępie do opieki zdrowotnej w Govanhill czy reszcie Szkocji. Jak mówi Leanne, 40–50 procent spraw, którymi się zajmuje, dotyczy mieszkalnictwa i finansów.
Chociaż zespół CLW kieruje potrzebujące osoby do banków żywności albo pomaga im ubiegać się o zakwaterowanie tymczasowe, to źródeł tych problemów social prescribing nie rozwiąże. Konieczna jest interwencja na poziomie polityki rządowej.
– CLW nie są w stanie wyrównać systemowych dysproporcji w dostępie do systemu opieki zdrowotnej – mówi Roisin Hurst, kierowniczka Scottish Community Link Worker Network, organizacji zrzeszającej CLW, działającej z ramienia fundacji Voluntary Health Scotland. – Oferują jednak wsparcie w momentach, kiedy sama pomoc medyczna nie rozwiąże problemu danej osoby.
Cięcia budżetowe, jakie zaproponowano pod koniec 2023 r., postawiły przyszłość programu CLW w Glasgow pod znakiem zapytania. Glasgow City Health and Social Care Partnership (Wspólnota ds. Zdrowia i Opieki Społecznej dla Glasgow) zapowiedziała, iż planuje ona zmniejszyć liczbę stanowisk CLW w mieście o jedną trzecią. Przyczyną ku temu mają być podobno trudności finansowe. Społeczność medyczna Glasgow zareagowała na tę informację ostro: lekarki_rze z grupy Deep End przedstawili szkockiemu rządowi petycję, w której nawołują do utrzymania finansowania na rzecz tych kluczowych usług społecznych na dotychczasowym poziomie. W efekcie rząd zapowiedział, iż na rzecz programu CLW przez kolejne trzy lata przekaże 3,6 miliona funtów.
Na razie o program CLW w Glasgow nie musimy się więc martwić, ale dłuższa perspektywa dla sektora pozostaje niepewna.
– Uważam, że reakcja na proponowane przez miasto cięcia doskonale obrazuje, jak bardzo lokalna społeczność ceni sobie pracę zespołu CLW oraz dostęp do jego usług – twierdzi Roisin. – Rozmowę o tym, jak zadbać stabilność i trwałość działań tego sektora, powinniśmy byli rozpocząć już dawno temu.